Psychoterapia poznawczo behawioralna (CBT)

Istotą podejścia poznawczo-behawioralnego jest koncentracja na psychicznych strukturach i procesach, które biorą udział w nadawaniu osobistego znaczenia spostrzeganym przez jednostkę sytuacjom i wydarzeniom. Charakterystyczne jest skupienie na schematach i wypełniających je treścią przekonaniach, które są niekorzystne dla jednostki, niezależnie od przyczyn ich powstania. Wyniki badań wskazują, że poprzez zmianę sposobu myślenia można osiągnąć znaczącą poprawę objawową, nawet w przypadku zaburzeń, które mają wyraźne biologiczne przyczyny. Drugorzędne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, skąd się wziął dany niekorzystny schemat myślenia. Pierwszorzędne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, w jaki sposób zmienić taki schemat. Dzięki takiemu podejściu terapia poznawczo-behawioralna jest wykorzystana do terapii chorób o udokumentowanym biologicznym podłożu (schizofrenia, zaburzenia afektywne dwubiegunowe).

Terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na psychicznych procesach, które pośredniczą pomiędzy wydarzeniami a reakcjami i zachowaniami jednostki. Procesy te mają wpływ na znaczenie nadawane obserwowanym wydarzeniom, które w konsekwencji determinuje zachowania i reakcje osoby. Przyjmuje się, że schematy i ich treść kształtowane są w trakcie życia jednostki, a analiza i rekonstrukcja doświadczeń z przeszłości wykorzystywana jest do rozumienia aktualnych doświadczeń, planowania przyszłości oraz identyfikowania problemów, które je utrudniają. Zasadnicze znaczenie ma w tym procesie identyfikacja niekorzystnych przekonań. Postępowanie terapeutyczne w terapii poznawczo-behawioralnej wynika ze sposobu rozumienia mechanizmów objawów poddawanych terapii. Terapeuta od samego początku formułuje robocze koncepcje na ten temat, określane mianem tzw. konceptualizacji. W miarę nabywania nowych informacji dokonuje ich przeformułowania. W tym procesie najistotniejszą rolę odgrywa identyfikacja tzw. myśli automatycznych oraz leżących u ich podstawy przekonań. Myśli automatyczne określane są tym mianem, ponieważ zwykle nie są przez jednostkę zauważane jako własne opinie, ale traktowane są jako oczywistości, przez co pozostają poza świadomością. Pojawiają się one w określonych sytuacjach, towarzyszą im określone emocje i wynikają ze znaczeń nadawanych danej sytuacji (za: Kokoszka).